Bhagavad Gita
The Song of God
Commentary by Swami Mukundananda
યઃ સર્વત્રાનભિસ્નેહસ્તત્તત્પ્રાપ્ય શુભાશુભમ્ ।
નાભિનન્દતિ ન દ્વેષ્ટિ તસ્ય પ્રજ્ઞા પ્રતિષ્ઠિતા ॥ ૫૭॥
ય:—જે; સર્વત્ર—સર્વ પરિસ્થિતિમાં; અનભિસ્નેહ:—સ્નેહ રહિત; તત્—તે; તત્—તે; પ્રાપ્ય—પ્રાપ્ત કરીને; શુભ—સારું; અશુભમ્—ખરાબ; ન—નહીં; અભિનન્દતિ—પ્રશંસા કરે છે; ન—કદી નહીં; દ્વેષ્ટિ—દ્વેષ કરે છે; તસ્ય—તેનું; પ્રજ્ઞા—જ્ઞાન; પ્રતિષ્ઠિતા—દૃઢ.
BG 2.57: જે મનુષ્ય સર્વ પરિસ્થિતિઓમાં આસક્તિરહિત રહે છે અને જે શુભતાથી હર્ષિત થતો નથી તથા આપત્તિઓથી દ્વેષયુક્ત થતો નથી, તે પૂર્ણ જ્ઞાનથી યુક્ત છે.
Start your day with a nugget of timeless inspiring wisdom from the Holy Bhagavad Gita delivered straight to your email!
રુડયાર્ડ કિપલિંગ નામના પ્રખ્યાત બ્રિટીશ કવિએ સ્થિતપ્રજ્ઞ (સ્થિર બુદ્ધિયુક્ત સાધુ) અંગેના આ શ્લોકના અર્કને તેની પ્રચલિત કવિતા ‘જો’ માં સમાવી લીધો છે. આ કવિતાની કેટલીક પંક્તિઓ અહીં પ્રશસ્ત છે:
જો તમે સ્વપ્ન જોઈ શકો—અને સ્વપ્નને તમારા માલિક બનવા ના દો;
જો તમે વિચારી શકો—અને વિચારોને તમારું ધ્યેય બનવા ના દો;
જો તમે વિજય અને આપત્તિઓનો સામનો કરો,
અને બંને ભ્રમણાઓમાં સમાન રીતે વર્તી શકો...
જો ના તો શત્રુઓ કે ના તો પ્રેમાળ મિત્રો તમને આહત કરી શકે;
જો સર્વ માનવો તમને પોતાના ગણી શકે, પણ અત્યાધિક નહિ:
જો તમે અક્ષમ્ય ઘડીને ૬૦ ક્ષણોના મૂલ્યના અંતરથી ભરી શકો .....
તો સમગ્ર પૃથ્વી અને તેનું સર્વસ્વ તમારું છે.
અને- તેનાથી અધિક- તમે માનવ થશો, મારા પુત્ર!
આ કવિતાની પ્રચલિતતા લોકોમાં પ્રબુદ્ધ-અવસ્થાએ પહોંચવાની પ્રાકૃતિક ઝંખના દર્શાવે છે જેનું શ્રી કૃષ્ણ અર્જુનને વર્ણન કરે છે. કોઈને આશ્ચર્ય પણ થાય કે એક અંગ્રેજી કવિ એ જ પ્રબુદ્ધ અવસ્થાની અભિવ્યક્તિ કેવી રીતે કરી શક્યા જે પરમ પુરુષોત્તમ શ્રી કૃષ્ણ દ્વારા વર્ણવવામાં આવી છે. વાસ્તવિકતા એ છે કે પ્રબુદ્ધતાની ઝંખના એ આત્માની મૂળ આંતરિક વૃત્તિ છે. તેથી, વિશ્વની સર્વ સંસ્કૃતિઓમાં પ્રત્યેક વ્યક્તિ જાણતાં કે અજાણતાં તેના માટેની ઝંખના રાખે છે. શ્રી કૃષ્ણ અહીં તેનું વર્ણન અર્જુનના પ્રશ્નની પ્રતિક્રિયા તરીકે કરે છે.